Malarstwo widokowe na porcelanie jest najefektowniejszym rodzajem zdobienia tej szlachetnej ceramiki i zarazem jednym z najbardziej cenionych zarówno przez kolekcjonerów jak i muzealników czy historyków sztuki. Nie może to dziwić, skoro oprócz ewidentnych walorów estetycznych niesie ona zwykle ważną treść historyczną. Źródłem tych przedstawień były obrazy olejne, akwaforty, barwne litografie lub miedzioryty, które często w swej oryginalnej formie nie zachowały się do naszych czasów.

Z perspektywy antykwariatu zajmującego się głównie rzemiosłem oraz sztuką użytkową dawnego Śląska w zasięgu naszych zainteresowań znajdują się oczywiście wyroby prezentujące widoki tego regionu, zarówno wykonane w zakładach śląskich, jak i berlińskich. Temat doczekał się już ciekawego opracowania, choć w zakresie ograniczonym do zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu (Sozańska 2015). Możemy w nim spotkać się z opinią, iż projekty wytwórni Carla Tielscha oraz Carla Kristera są tylko słabym odbiciem dzieł powstałych w manufakturze F.A. Schumanna w berlińskim Moabicie czy tym bardziej Królewskiej Manufaktury w Berlinie. Jednakże obserwacje szerszej partii wyrobów wałbrzyskich wytwórni nie pozwalają w pełni zgodzić się z tak postawioną tezą.

Przykładem dekoracyjnego artyzmu dorównującego wedutom powstałym w berlińskiej wytwórni królewskiej jest filiżanka z zakładu Carla Kristera w Wałbrzychu. Kobaltową sygnaturą datowana jest dość szeroko na okres 1855-1899 r. Ma ona formę w guście biedermeierowskim: dzwonowatą, z lekko puklowaną powierzchnią, na pierścieniowej podstawie z profilowanym uchwytem. Dekorację stanowi widok Placu Zdrojowego w Szczawnie Zdroju. Wykonano ją na podstawie litografii barwnej Ernsta Wilhelma Knippela z poł. XIX w (Sobczyk M., Graniczny J. 2016, 10). W stosunku do oryginału na filiżance ograniczono liczbę osób widocznych na litografii. Na pierwszym planie widzimy wybudowany na przełomie 1839 i 1840 r. Salon Zdrojowy (dzisiaj Klub Kuracjusza „Biała Sala”). Tuż za nią widzimy Halę Spacerową, na cześć Elżbiety Ludwiki Wittelsbach, nazwaną Elisenhalle. Nie jest ona tożsama z dzisiejszą Halą Spacerową, gdyż obiekt widoczny na malowanej miniaturze spłonął doszczętnie w 1893 roku.

Malatura widoczna na filiżance poza wspomnianą różnicą w liczbie osób stanowi niezwykle wierne odwzorowanie litografii Knippela. Wykonana została z pieczołowitością widoczną w najdrobniejszym szczególe: w roślinności, w której każdy liść to odrębne pociągnięcie pędzla, przez ubiór kuracjuszy, gdzie możemy wyróżnić każdy jego element, po detale architektoniczne i zdobienia przedstawionych budowli. Filiżanka ta jest ewidentnym dowodem, że w 3 ćw. XIX w. w wałbrzyskich malarniach porcelany pracowali artyści niczym nie ustępujący swoim berlińskim kolegom.

Literatura:

Sozańska J. 2015, Petit tour. Widoki Śląska. Porcelana z kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Narodowe we Wrocławiu.

Sobczyk M., Graniczny J. 2016, Szczawno-Zdrój. Ludzie, miejsca, pamięć…, Bimart SC.