Pragę czeską warto odwiedzić z wielu powodów, a jednym z nich może być zwiedzenie ekspozycji o czeskim kubizmie. Ten kierunek rozwijał się głównie w malarstwie i rzeźbie w pierwszej dekadzie XX w. we Francji. W Czechach natomiast nabrał, podobnie jak secesja, charakteru totalnego. Idee kubistycznego formalizmu wprowadzano w życie przy projektowaniu mebli, szkła, porcelany i ceramiki. Architekturę kubistyczną możemy podziwiać w Pradze głównie w nadbrzeżnej części Starego Miasta. Budynki te wspaniale kontrastują ze starymi synagogami w dzielnicy Józefów. Po drugie stronie praskiego rynku, nieopodal Bramy Prochowej, znajduje się natomiast Dom pod Czarną Madonną.

Kamienicę projektu Josefa Gocara wzniesiono w latach 1911-1912, a dziś znajduje się tu Muzeum Czeskiego Kubizmu, bardzo klimatyczna kawiarnia oraz sklep z czeskim dizajnem. W Muzeum obejrzymy większość kluczowych projektów związanych z tym nurtem.

Kubizm był jednym z pierwszych awangardowych ruchów w Europie. Wyraźne wpływy tego nurtu widzimy również w Czechach. Kierunek ten wyrażał się głównie w malarstwie i rzeźbie, ale jego cechy obserwujemy również w architekturze, przedmiotach codziennego użytku oraz dekoracji wnętrz. Biorąc pod uwagę, że to zupełnie inne nurty dominowały sztukę europejską w latach 1911-1914 r., przedmioty o charakterze kubistycznym musimy postrzegać jako unikaty. W tym krótkim okresie, tuż przed I wojną światową, artyści szeroko dyskutowali na temat głębszego wyrazu sztuki stosowane i jej wpływu na życie codzienne. Tematy te poruszano m.in. w czeskiej grupie „Skupina wytrawnych ulecu – SVU”, czyli Stowarzyszeniu wytrwanych artystów. Pod wpływem malarstwa francuskiego narodził się nurt w sztukach stosowanych bazujący na syntetycznej, zdefragmentaryzowanej, abstrakcyjnej formie. Nie możemy również zapominać o inspiracji sztuką prymitywną i ludową.

Kubizm w sztukach stosowanych nie znalazł aż tak abstrakcyjnego wyrazu, jak w malarstwie, ze względu na ograniczenie jakim był funkcjonalizm danego przedmiotu. Był raczej logiczną ewolucją od secesyjnej organiczności form do geometryzacji, od ciągłego ruchu do stabilizacji. Estetycznie przeładowany formalizm sprawiał, że niektóre obiekty kubistyczne, głównie meble, balansują na granicy możliwość praktycznego ich użycia. Meble były zresztą ulubionym środkiem wyrazu kubistycznych projektantów, ponieważ dawały im możliwość totalnego nadania charakteru wnętrza, a nie nakładały tak restrykcyjnych przepisów, jak architektura, która musiała jednak sprostać pewnym konkretnym wymogom bezpieczeństwa i prawom fizyki.

Do czołowych przedstawicieli czeskiego kubizmy zaliczamy Pavla Janaka oraz Vlastislava Hofmana. Wymienić należy także: Josefa Gocara, Josefa Chochola, Otakara Novotnego oraz malarza Antonina Prochazka. Artyści ci interesowali się głównie sztuką tzw. wysoką i jej teorią, niemniej jednak wywarli ogromny wpływ na wygląd czeskich przedmiotów użytkowych, mebli, wnętrz itd. poprzez oddziaływanie na Praskie warsztaty artystyczne (PUD). Zrealizowanie założeń formalizmu w seryjnej produkcji przedmiotów codziennego użytku było z pewnością ich największym sukcesem. Na poziomie powstawania projektów artyści podchodzili do nich jak do jednostykowego działa sztuki, zmieniając meble, zastawę stołową, wazony itp. w unikatowe rzeźby. Kubistyczne przedmioty użytkowe były zatem pokazywane na wystawach jak dzieła sztuki. Swoje prace prezentowali mi.n Emil Filla, Bohumil Kubista. Antonin Prochazka, Josef Capek, Vaclav Spala i Otakar Kubin.Na wystawie Deutscher Werkbund (niemieckiego rzemiosła) zorganizowanej w roku 1914 w Kolonii, Czesi zaprezentowali wnętrze urządzone całkowicie w stylu kubistycznym. Po tym wydarzeniu nastąpił jednak kryzys spowodowany wybuchem wojny oraz rozłamem wśród czeskich artystów, którzy wypracowali indywidualne ścieżki rozwoju. Mimo tego, że czescy artyści przestali tworzyć formalnie jako grupa, wpływy kubizmu widoczne były także po wojnie w latach 20. XX w. Choć nurt kubistyczny panował w Czechach bardzo krótko, pozostawił po sobie bardzo dużą ilość dojrzałych projektów, a dzieła, które powstały w jego szczytowym momencie inspirują do dziś.

A oto przykład inspiracji kubizmem – kalka ceramiczna, wykorzystywana mi.n. na polskiej porcelanie z Ćmielowa, w tym przypadku na serwisie Płaskim, też skądinąd projekcie kubistycznym. Autor, niestety, jak dotąd nieznany.

A tu przykład ceramiki … bolesławieckiej. Wspaniałe dzieło kubistyczne w formie i dekoracji. Pojemnik ozdobny z warsztatu Hugo Reinholda, lata 20. XX w., malatura pędzelkiem od szablonu.