Fabryka Ceramiki R.M. Krause w Świdnicy

Wytwórnia terakoty, majoliki i fajansu powstała w Świdnicy (obecnie ul. Ofiar Oświęcimskich 15) w 1882 r. Istniała niecałe 50 lat. Założył ją Richard Max Krause, ceramik z zawodu. Pierwsza nazwa fabryki to “Kunst Terrakotta Waren Fabrik R. M. Krause”. Wytwórnia była reklamowana jako nowoczesny zakład produkujący ceramikę, głównie ozdobną, ale też użytkową odpowiadającą współczesnym gustom. Pierwsze wyroby R.M. Krause nawiązywały do stylów historyzujących. Były to plakiety, żardiniery, wazony, figury i popiersia utrzymane w manierze neorokokowej oraz neobarokowej. Już po kilku latach działalności zrezygnowano z wyrobów terakotowych, na rzecz przedmiotów wykonanych z fajansu delikatnego. Ten rodzaj fajansu powstał w Anglii w połowie XVIII w. jako wynik doświadczeń prowadzonych nad kamionką. Jest to rodzaj twardej ceramiki wypalanej w temperaturze nieco poniżej 1000 stopni. Do produkcji wykorzystuje się drobnoziarnistą białawą glinkę z dodatkiem kaolinu i topników. Czerepy uzyskanych naczyń, dość cienkościenne, lekkie i twarde, pokrywa się szkliwem alkalicznym. Do dekoracji wykorzystuje się farby naszkliwne. Na dzisiejszych ziemiach polskich pierwsze manufaktury fajansu delikatnego pojawiły się już pod koniec XVIII w. Były to wytwórnie w Lubartowie, Tomaszowie, Glinicy, Prószkowie i Raciborzu na Śląsku, a już w XIX w. naczynia z fajansu delikatnego produkowano w Ćmielowie.

Figura rybaka z siecią przedstawiona na powyższej reklamie została także wykonana w porcelanie, w wytwórni Carla Tielscha w Starym Zdroju

Wyroby z wytwórni R. M. Krause nagradzane były medalami i dyplomami na międzynarodowych targach we Wrocławiu, Pradze, Berlinie, Hamburgu, Paryżu, Madrycie i Londynie. Na początku XX w. fabryka zatrudniała już 130 osób. W tym czasie dokonał się istotny zwrot w stylistyce oferowanych wyrobów. Do produkcji wprowadzono liczne wzory nawiązujące do roślinnej, francuskiej odmiany secesji. Pojawiają się wazony i żardiniery zdobione stylizowanymi żonkilami, liliami czy storczykami. Dominującymi barwami stosowanymi w dekoracji malarskiej były zgaszona zieleń, czerń, róż i charakterystyczny dla wytwórni kolor seledynowy. Około 1915 r. natomiast pojawiają się wpływy wiedeńskiej secesji linearnej, geometrycznej. Niektórzy z ceramików zatrudnionych w fabryce Krausego kształcili się w Szkole Ceramicznej w Bolesławcu. Wpływy bolesławieckiej szkoły widoczne są w, rzadko dziś spotykanych, minimalistycznych realizacjach Krausego, gdzie uproszczone wzory wazonów, nawiązujące swym kształtem do naczyń starożytnych, zdobione są jedynie artystycznymi szkliwami zaciekowymi. W latach 20. XX w. pojawiają się natomiast przedmioty nawiązujące do stylistyki art deco. Są to między innymi figury ptaków.

Plakieta dekoracyjna do zawieszenia na ścianie, rama w manierze secesyjnej, szkliwiona, malowana. Lustro z dekoracją w reliefie i malowaną, nieszkliwione. ok. 1900-1905 r.

Plakieta z oferty antykwariatu Old Stuff

W 1902 r. zmarł założyciel fabryki, a nową właścicielką została wdowa po nim, Marta Krause. Fabryka należała do Niemieckiego Związku Ceramików, co dawało jej łatwiejszy dostęp do nowoczesnych technologii, surowców i rynków zbytu. W 1908 r. zmieniono nazwę wytwórni na “Fabryka Majoliki i Fajansu Delikatnego R. M. Krause”. Glinę używaną do produkcji sprowadzano z Ujazdu Górnego, koło Środy Śląskiej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego fabryka zatrudniała 150 osób. Poważne problemy zaczęły się podczas Wielkiego Kryzysu w 1929 r. Mimo podjęcia doraźnych działań mających poprawić kondycję finansową, zakładu nie udało się uratować. Jego upadłość została ogłoszona w maju 1930 r.

Wazon w stylu secesji roślinnej, ok. 1900-1905 r., z oferty antykwariatu Old Stuff

Wyroby wytwórni Krause sygnowane są wyciskaną w masie tarczą herbową z literami “MK” (lata 1882-1930), takim samym znakiem drukowanym (stosowany od 1908 do 1930 r.) oraz drukowanym znakiem z literą “M” i napisem “Krause” (1920-1930). Dodatkowo, datowanie przedmiotów ułatwia wewnątrzfabryczny system cyfrowy. Są to najprawdopodobniej numery form. Na każdym wyrobie znajduje się trzy- lub czterocyfrowy wycisk. Przedmioty z pierwszych dwudziestu lat działalności fabryki mają numery do ok. 1500. Lata 1900-1905 to wyciski od ok. 1500 do 3000/3100. Okres do końca I wojny światowej zamyka się w numeracji ok. 5000. Numeracja powyżej 5000 to już ostatnie lata funkcjonowania fabryki, to jest okres 1920-1930. Obecnie kilkadziesiąt przedmiotów z fabryki R. M. Krause znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, a kilkanaście w zbiorach Muzeum Dawnego Kupiectwa w Świdnicy. Najliczniejsza kolekcja znajduje się w rękach prywatnych świdniczanina Dariusza Sienki. Można ją oglądać podczas wystaw czasowych w świdnickim muzeum. Ostatnia taka wystawa miała miejsce w marcu 2019 r. (zdjęcia poniżej).

Na podstawie:

Sozańska J. 2003, Fabryka Majoliki i Fajansu Delikatnego Richarda Maxa Krausego w Świdnicy, (w:) Czechowicz B. (red.), Dziedzictwo artystyczne Świdnicy, Wrocław-Świdnica, 197-211.

Bober-Dunaj Anna, Bojanowska Agata, Glinkowska Barbara, Kutschera Johanna, Orawiec Tadeusz, Puk Anna, Stanicka-Brzezicka Ksenia, 2013, Bolesławiecka ceramika na drodze do nowoczesności. Wybrane aspekty działalności Zawodowej Szkoły Ceramicznej w latach 1897-1945, Bolesławiec – Jelenia Góra.

Przedmioty z kolekcji Dariusza Sienki, pokazywane w Muzeum Dawnego Kupiectwa

One Reply to “Fabryka Ceramiki R.M. Krause w Świdnicy”

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *