Horni Slavkov to niewielkie miasteczko w zachodnich Czechach, w górskim rejonie, 15 km na południe od Karlovych Var. Uważane jest za pierwsze miejsce w kraju naszych południowych sąsiadów, gdzie uruchomiono produkcję porcelany.

       Dokonało tego w 1792 roku dwóch przedsiębiorców: Johann Georg Paulus i Johann Pöschl oraz arkanista Johann Georg Reumann. Jednakże ze względu na troskę o monopol Cesarskiej Manufaktury w Wiedniu, monarchia nie od razu wydała pozwolenie na produkcję porcelany. Początkowo zakład produkował wyroby z biskwitu i sanitarnej porcelany. Johann Paulus szybko wycofał się ze spółki, a pozostali właściciele wobec braku zysków ze swojej działalności postanowili sprzedać fabrykę w 1800 roku.

 

 

Nowa właścicielka, Louise Sophie Greiner, miała już doświadczenie w produkcji porcelany, wyniesione z turyńskiej Gery. W tym okresie manufaktura produkuje proste serwisu kawowe oraz kubki, dekorowane podszkliwnym niebieskim i purpurowym wzorem słomkowym. Była to niskiej jakości porcelana o żółtawym szkliwie. Ten fakt był zapewne jednym z wielu, który spowodował, iż nowej właścicielce aż do śmierci w 1808 roku również nie udało się odnieść finansowego sukcesu. Zatrudniony w 1803 roku jej zięć, fizyk górnictwa, Johann Georg Lippert został nowym właścicielem wytwórni.

 

Tuż po przejęciu firmy, obrał na wspólnika eksperta górniczego Wenzel’a Hass’a. Dopiero za ich wspólnych rządów fabryka uzyskuje w 1812 roku cesarski przywilej produkcji porcelany i niedługo po tej dacie doczekuje się wizyty cesarza Franciszka I, wielkiego Księcia Würzburga Ferdynanda oraz francuskiej cesarzowej Marii Louisy. W ciągu kilku lat porcelana ze Sławkowa staje się szerzej znana. Produkuje głównie serwisu kawowo-herbaciane w stylu barokowym, wyroby dekoracyjne oraz główki fajek. Dla podniesienia poziomu produkowanych wyrobów zatrudniono porcelanistów z Miśni. Pod koniec lat 20-tych XIX wieku rozszerza asortyment produkcji i staje się coraz większą konkurencją dla cesarskiej wytwórni w Wiedniu. Od 1819 roku, podobnie jak ona, sygnuje swoje wyroby, oprócz własnego znaku, wyciskiem z trzema ostatnimi cyframi danego roku.

Po śmierci Wenzela w 1830 roku, jego miejsce w spółce zajmuje syn, Eusebius August Haas. W latach 30-tych XIX wieku wytwórnia rozpoczyna produkcję figurek, ekranów przed świece, litofanii oraz wielkich plakiet dekoracyjnych w stylu wiedeńskim – z malowanymi przez Langa lub Krausego scenami teatralnymi. Szczególnie lampy z kloszami w litofanii są zjawiskowym, jak na te czasy, przedmiotami. W 1831 roku C.K. Ministerstwo Skarbu w Wiedniu stwierdziło, że wyroby Schlaggenwaldu (Slavkova) przewyższają jakościowo wyroby wiedeńskie. W tym czasie przedsiębiorstwo utrzymywali już przedstawicielstwa w Wiedniu, Pradze, Brünn i Budapeszcie.

 

 

 

Po śmierci Lipperta w 1843 roku, jego zięć Johann Möhling zostaje kolejnym wspólnikiem Augusta Haasa. Pozostaje nim do 1847 roku, kiedy to sprzedaje swoje udziały i zakłada własną fabrykę porcelany w Doubi. Zakład staje się wyłączną własnością rodziny Haas przez następne dwadzieścia lat. W tym czasie porcelana ze Sławkowa cały czas utrzymuje bardzo wysoki poziom wykonania tworzywa i dekoracji, co owocuje złotym medalem na międzynarodowej wystawie w Wiedniu w 1845 roku. Jest to pierwszy z wielu kolejnych interregionalnych nagród. Najbardziej znanymi dekoratorami są L.  Gerlach, Hüttner oraz Kiesling, a wśród modelarzy na pamięć zasłużył Karl Fritsch. Wzrost jakości i uznania dla slawkowskiej porcelany idzie w parze z rozwojem wielkości zakładu. W latach 40-tych XIX wieku to już 10 budynków, 43 kola garncarskie i 3 suszarnie oraz ponad 250 pracowników (w 1806 roku było ich 10).

 

W 1867 roku partnerem firmy zostaje Johann Czjzek, od tej pory nazwiska Haas&Czjzek firmować będą wyroby sławkowskie aż do 1945 roku. W 1872 roku partnerzy nabyli fabrykę porcelany w Chodovie (Chodau). Rozpoczęto również eksport porcelany do Stanów Zjednoczonych, jednak dokładna data początku tego procesu nie jest znana. Asortyment produkcji poszerza się i obejmuje proste naczynia kuchenne, jaki i wyszukana porcelanę luksusową. W zakresie tańszej porcelany staje się ona masowa. Wprowadzone zostają nowe, prostsze metody dekoracji w postaci kalkomanii. Dominują formy neostylowe. Wśród wyrobów eksportowanych za ocean duża liczbę stanowią egzemplarze białe, które na miejscu są dekorowane ręcznie w secesyjne lub modernistyczne wzory.  W 1899 roku właściciele zostali nobilitowani do stanu szlacheckiego. Rok później ich zakład zatrudniał już 700 pracowników, a w 1931 roku został spółką akcyjną. Jako jedna z pierwszych fabryk w Czechach wprowadziła wypłaty świadczeń socjalnych dla inwalidów, sierot i wdów.

Po II wojnie światowej zakład został znacjonalizowany przez rząd Czechosłowacji. Ponownie sprywatyzowana w 1992 roku, fabryka zakończyła działalność w 2015 roku.

W ciągu ponad 200 lat działalności, najbardziej spektakularne wyroby powstawały mniej więcej w okresie 1815-1875 r.. Wykonywane w duchu stylów empire, biedermeier czy neorokoka wazony, w tym dostojne kratery, filiżanki, dzbanki, cukiernice, tace i inne elementy zastawy stołowej dekorowano miniaturami malarskimi, które swą jakością nie odbiegają od tych tworzonych w manufakturach Wiednia i Berlina. Przedstawiają architekturę Pragi, sceny dworskie, członków rodziny cesarskiej, św. Jana Nepomucena, wizerunki alegoryczne i fantastyczne itp. Wybór znakomitych reprezentantów slawkowskiej produkcji można obejrzeć w Muzeum Rzemiosł artystycznych w Pradze.

 

 

 

Literatura:

Ludwig Danckert, Leksykon porcelany europejskiej, Gdańsk 2008

James D. Henderson, Bohemian decorated porcelain, Chiny 1999

Biedermeier. Art. and Culture in Central Europe 1815-1848, Praga 2001