W toku poszukiwań ciekawych wyrobów zarówno artystycznych jak i użytkowych związanych z dziejami Śląska oraz innych regionów dzisiejszej Polski natknęliśmy się na interesujący przedmiot. Można powiedzieć, że „spina on” przemysł śląski i pomorski, a także myśl artystyczną z południowo zachodnich krańców Niemiec. Artefaktem tym jest nieduża porcelanowa popielniczka wykonana przez zakłady PORZELLANFABRIK FRANZ PRAUSE, która zlokalizowana była na Szczawienku, dzisiejszej dzielnicy Wałbrzycha. Nosi ona reklamę papierosów produkowanych przez Jacoba Borga (Jacob Borg) w Gdańsku. Projekt reklamy wykonał znany niemiecki grafik Ivo Puhonny.

Sygnatura stosowana w zakładach F. Prause

Wałbrzych i związane z nim Szczawienko już od I połowy XIX wieku stał się dużym ośrodkiem produkcji porcelany. Niewielka manufaktura Franza Prausego na wałbrzyskim Szczawienku została założona w 1891 r. przez jego synów Julisa i Ernsta. Wcześniej Franz Prause (ur. 1820r) prawdopodobnie od 1849 r. posiadał w tym miejscu jedynie malarnię porcelany (malował wyroby m.in. Tielscha). Po śmierci ojca w 1882 r. jego działalność kontynuowali synowie przekształcając zakład w fabrykę. Produkowała ona (w przeciwieństwie do położonej w zasadzie vis a vis wytwórni Ohmego) tanie wyroby użytku domowego i na potrzeby hoteli. Specjalnością zakładu były naczynia kuchenne. Fabryka nie wytrzymała zawirowań okresu Wielkiego Kryzysu i została zamknięta w 1933 r.

Poniższa widokówka prezentuje widok fabryki Prausego obok starszego i bardziej znanego “brata”, fabryki Hermanna Ohmego.Gdański pierwiastek w niniejszym przedmiocie związany jest natomiast z osobą żydowskiego przemysłowca Jacoba Borga. Przy dawnej ulicy Lastadia 35 w Gdańsku funkcjonowała jedna z najnowocześniejszych fabryk, która powstała po 1901 roku. Była to fabryka Stambul Jakuba Borga. Stała się ona jedną z najważniejszych fabryk na Wschodzie, a produkowane w niej papierosy “Borg 18” cieszyły się dużą popularnością. Budynki wybudowano specjalnie na ten cel, a maszyny zostały sprowadzone z Europy Zachodniej. Fabryka zatrudniała kilkudziesięciu robotników, głównie kobiety. Fabryka zakończyła swą działalność 1 stycznia 1926 roku, kiedy to wprowadzono bardzo wysokie cła na wyroby tytoniowe. Fabryka papierosów Jakuba Borga

Ivo Puhonny (19 lipca 1876 r. – 6 lutego 1940 r.) był niemieckim grafikiem i lalkarzem, syn malarza pejzażu Victora Puhonny’ego. Puhonny znany jest przede wszystkim ze swojej sztuki reklamowej w stylu Sachplakat, a także z powstania Teatru Lalek w Baden-Baden w 1911 r. Puhonny studiował w Akademii Sztuki w Karlsruhe i był pod wpływem pracy Henri de Toulouse-Lautreca. Zaangażowany w ruch plakatu z początków XX wieku, Phuonny stworzył reklamy produktów takich jak margaryna (dla Schlinck & Co.) i papierosy (Batschari). Ilustrował również książki i tworzył ryciny i litografie. Jego prace graficzne są przechowywane w Muzeum Sztuki i Rzemiosła w Hamburgu i Gallica Bibliothèque Numérique z Bibliothèque nationale de France. W 1911 r. Założył teatr Baden-Baden Künstler-Marionettentater, poświęcony przedstawieniom lalkowym. Puhonny i jego żona wyrzeźbili lalki i zaprojektowali sceny do spektakli. Teatr miał swoją siedzibę w Baden-Baden zimą i ruszał w trasę latem. Wiele jego lalek lalek znajduje się w zbiorach Archiwum Miejskiego w Monachium i Staatliche Kunstsammlungen Dresden. Puhonny poślubił swoją szkolną ukochaną Lisę, z którą miał dwie córki, Evę i Doris. Jego dom w Baden-Baden był miejscem spotkań ważnych artystów tamtych czasów, w tym Else Lasker-Schüler, Otto Flake, Klabund i Carl Sternheim. Puhonny był podatny na depresję z powodu swoich doświadczeń podczas I wojny światowej, a pojawienie się nazizmu wpłynęło na niego ze względu na jego obco brzmiące nazwisko i społecznie krytyczną naturę jego pracy, która została odsunięta na boczny tor po rozpoczęciu II wojny światowej. W kręgu jego przyjaciół i znajomych znaleźli się Żydzi, których emigracja, deportacja i samobójstwa pogłębiły jego depresję. Cierpiąc na zaburzenia nerwowe, zmarł w szpitalu w Stuttgarcie po udarze mózgu.

Źródła:

https://poszukiwacze5a.blogspot.com

https://dolny-slask.org.pl

https://en.wikipedia.org/wiki/Ivo_Puhonny

http://www.bad-bad.de/gesch/puhonny.htm

Irena Roman Gatys Encyklopedia Śląskiej Porcelany Szczwienko Prause s. 139-14

Książka adresowa Gdańska z 1929r, str 2277, dział papierosy.